Zalewski CWL WZ-X

Dwupłatowy samolotu wywiadowczy opracowany przez Władysława Zalewskiego (kierownika biura konstrukcyjnego CWL). Zlecenie na opracowanie i produkcję tego samolotu składał Departament IV Ż.P. MS Wojsk w kwietniu 1925 roku.

Cały projekt był opracowywany w latach 1925-26, a w zespole konstrukcyjnym byli m.in. Szczepan Grzeszczyk, Jerzy Drzewiecki i Antoni Uszacki.

Prace rozpoczęto 16 maja 1925 roku. Budowę prototypów WZ-X/I i WZ-X/II rozpoczęto w CWL na jesieni 1925 roku. Do prób statycznych rozpoczętych w maju 1926 roku przeznaczono prototyp WZ-X/I.

Podczas przewrotu majowego w 1926 roku uszkodzono jeden z prototypów. 23 sierpnia tego samego roku ostatecznie oblatano na lotnisku Mokotowskim prototyp WZ-X/I. Pilotowali podczas prób por.pil. Kazimierz Kalina i por. pil. Zbigniew Babiński. W ITBL loty wykonywał inż. pil. Jerzy Widawski.

Po odbytych próbach stwierdzono, że WZ-X nie ustępuje swym francuskim odpowiednikom (np. Potez XXV) pod względem parametrów lotno-pilotażowych, a względem niektórych typów jest wręcz lżejszy i bardzej zwrotny. Stwierdzono jedynie, że ma gorsze własności eksploatacyjne.

Projekt dostosowano pod użycie napędu w układzie gwiazdy. Z takim silnikiem miał być produkowany jako eskortowy samolot myśliwski.

W czerwcu 1927 roku prototyp WZ-X/I zaprezentowano na Wystawie Lotniczej w Warszawie. W tym samym roku zbudowano trzy egzemplarze serii informacyjnej: WZ-X/II (jeszcze w CWL), oraz w PZL: WZ-X/III, WZ-X/IV. Samoloty WZ-X/II i WZ-X/III były napędzane silnikami Lorraine-Dietrich LD-12Eb (rzędowy, 450 KM). Natomiast egzemplarz WZ-X/IV miał silnik Gnome-Rhone Jupiter 9A (gwiazdowy, 480 KM).

Samolot WZ-X/IV oraz WZ-X/I brały udział w Locie Małej Ententy i Polski w sierpniu 1928 roku. Pilotami byli F.Żwirko i E.Peterek.

Samolot nie wszedł do produkcji z powodu zakupienia samolotów Potez XXV i Breguet XIX.

Wszystkie samoloty przekazano do wojskowych szkół lotniczych (m.in. Dęblin, Bydgoszcz). Dwie z nich były na stanie OSL Bydgoszcz i OSL Dęblin jeszcze we wrześniu 1930 roku.

WZ-X był jednosilnikowym dwumiejscowym samolotem w układzie dwupłata ze stałym podwoziem.

Kadłub drewniany półskorupowy z poszyciem sklejkowym.

Skrzydła drewniane z poszyciem płóciennym. Baldachim płata górnego kryty sklejką. Słupki usztywnające wykonane z rur stalowych

Podwozie stałe z oprofilowanymi goleniami. Amortyzacja kół ze sznura gumowego.

Uzbrojenie stanowiły dwa km-y pilota typu Vickers wz.09/18 kal.7,7 mm zamontowane przodzie kadłuba, oraz dwa km-y obserwatora typu Lewis kal.7,7 mm zamontowane na obrotnicy Scarf.

Załogę stanowili pilot i obserwator.

Inne fotografie / ilustracje:

Silnik	dane w tekście
Moc [KM]	65
Rozpiętość [m]	11,31
Długość [m]	8,21
Wysokość [m]	3,07
Powierzchnia nośna [mkw]	33,2
Masa własna [kg]	1246
Masa całkowita [kg]	1915
Prędkość maks. [km/h]	205
Prędkość wznosz. [m/s]	5,5
Pułap [m]	6325
Zasięg [km]	800

Źródła:

• Andrzej GLASS "Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939", WKiŁ, Warszawa 1977
• Andrzej GLASS, "Polskie konstrukcje lotnicze, tom I", wyd. Stratus 2004
• Andrzej MORGAŁA, "Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939", Bellona Lampart, Warszawa 2003