Breguet XIX B2

Francuski dwumiejscowy samolot bombowy. Następca samolotu Breguet XIV.

Projekt samolotu rozpoczęto w 1920 roku. Pierwotnie samolot miał zabudowane dwa silniki, które były ze sobą sprzęglone na jednym wale napędzającym czterołopatowe śmigło. Gotowy prototyp zaprezentowano pierwszy raz na VII. Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu w dniach 12-27.11.1921 r.

Pierwsze próby w locie odbyto wiosną 1922 roku. Zmieniono wówczas napęd na pojedyńczy silnik Renault 12Kb o mocy 450 KM. Pierwszy lot odbył się w maju 1922 roku, a pilotem testowym był Robert Thiery.

Po zmianie silnika na lżejszym Lorraine Dietrich o mocy 375 KM, został skierowany w sierpniu 1922 roku na próby państwowe. W tym samym miesiącu został zatwierdzony do użytku w lotnictwie wojskowym.

17.02.1923 roku samolot ten pokazał swoje możliwości w Konkursie Samolotów Wojskowych w Madrycie, deklasując inne samoloty pod kątem prędkości maksymalnej. 12 marca tego samego roku pobił także międzynarodowy rekord wysokości lotu z ładunkiem 500 kg (5992 m). Oczywiście był to skromy początek osiągnięć pilotów rekordowych na tym typie samolotu.

Do produkcji seryjnej został skierowany w 1924 roku. Była ona prowadzona przez wa zakłady w Velzy - Villacoublay, oraz w Seine-Interieure / Hawr. Z racji dużych zamówień dla lotnictwa francuskiego i z zagranicy w 1925 roku produkowano nawet 4 samoloty dziennie.

Technologia konstrukcji była tak opracowana, że można było montować silniki różnych typów o mocach 370-650 KM z nieznacznymi zmianami w sylwetce i w osiągach.

Do polskiego lotnictwa był sprowadzony w ramach zamówień PWMZ z 1924 roku.

Samoloty dostarczono na podstawie kilku umów:

• 50 egz. - pierwsze trzy umowy opłacane z kredytu francuskiego
• 50 egz. - następne dwie umowy opłacane gotówką z bużetu MSWojsk.
• 100 egz. - umowa opłacana gotówką
• 30 egz. - następne dwie umowy opłacane gotówką
• 6 egz - umowa kompensacyjna na cześci zapasowe i samoloty w częściach (późniejszy montaż w CWL)

Całościowo dostarczono 236 samolotów Breguet XIX B2.

Pierwsze dwa egzemplarze dostarczono w lipcu 1925 roku. Podczas przelotu w którym uczestniczył gen. Włodzimierz Zagórski (w asyście dwóch maszyn Potez XV), jeden z samolotów Breguet miał problemy techniczne i samolot miał międzylądowanie z naprawą w Pradze.

Resztę samolotów dostarczono drogą morską na trasie Cherbourg - Gdańsk. (w 1925 r. - 4 maszyny, w 1926 r. - ok. 210, w 1927 r. - resztę maszyn).

Ze względu na dużą liczbę zakupionych samolotów Potez, Breguety były wprowadzane do użytku z dużym opóźnienem. Niektóre egzemplarze przeleżały w magazynach nawet do 10 lat. Tym niemniej pierwsze egzemplarze zostały wprowadzone do użytku w jednostkach już wiosną 1926 r.

Ostatnie egzemplarze weszły do służby w czerwcu 1935 roku. Samoloty tego typu były na stanie jedenastu eskadr.

Jedenaście samolotów przerobiono do współpracy z artylerią i piechotą, co było równoważne z przejściem na standard A2.

Na samolotach tego typu testowano także malowania eksperymentalne w odniesieniu do zastosowania tych maszyn jako myśliwców eskortowych dla nocnych bombowców. Ten wariant przebudowy miał na swym wyposażeniu dwie bomby oświetlające.

Oprócz tego samoloty te były używane do następujących testów:

• testy na potrzeby ITBL ze słabszym silnikiem LD-12B (400 KM)
• testy z wytwornicą dymów zimnych
• testy z podwoziem nartowym

Maszyny tego typu używano często jako rajdowe. Polskie załogi latały na nich m.in. podczas Rajdu Bałtyckiego (15-21.X.1926), Lotu Małej Ententy i Polski (24-29.VIII.1927) i innych podobnych imprez lotniczych.

Opinie o samolotach Breguet XIX B2 były zróżnicowane. Złożona konstrukcja wymagała lepszego przygotowania personelu naziemnego i zaplecza warsztatowego. Piloci chwalili nośność samolotu. Krytykowano początkowe problemy ze statecznością, które zostały w późniejszym czasie wyeliminowane. Zaznaczano także, że samoloty tego typu wymagały dużej wprawy od pilota.

Do istotnych wad tego sprzętu zaliczono zbyt kosztowną i skomplikowaną kostrukcję. Brak zabezpieczenia antykorozyjnego duralowych elementów, powodował zbyt szybkie starzenie się konstrukcji.

Ostatecznie w lipcu 1936 roku uznano je za sprzęt niepełnosprawny. Planowane było skasowanie 170 egzemplarzy na jesieni 1936 roku. Dwadzieścia egzemplarzy z km.Vickers i zapasowymi silnikami sprzedano przez Portugalię do Hiszpanii. Odbiorcą były wojska frankistowskie.

Ostatni raz samoloty te były w użyciu w dniach 22-25 marca 1939 roku, w ramach ćwiczeń z obrony stolicy.

Samolot Breguet XIX B2 był jednosilnikowym dwumiejscowym półtorapłatem, o konstrukcji metalowej z przewagą duralu.

Kadłub z kratownicą z rur duralowych (nitowanych i na połączenia śrubowe). Część silnikowa i środkowa kryte blachą duralową. Część ogonowa kryta płótnem.
Płaty dwudźwigarowe, z metalowym nitowanym szkieletem i duralowymi stojakami.
Usterzenie ze szkieletem duralowym krytym płótnem.
Podwozie dwugoleniowe z osią niedzieloną, gumowe amortyzatory.

Na uzbrojenie składały się:

• jeden km pilota Vickers wz.09/18 kal.7,92 mm
• trzy km-y obserwatora Vickers F kal.7,92 mm lub Lewis. Dwa na obrotnicy TO-7 i jeden na stanowisku strzelającym pod spód kadłuba
• bomby o łącznym wagomiarze 300 kg (kombinacja 10; 12,5; 50 i 100 kg ) przenoszone na wyrzutnikach pionowych w kadłubie bądź poziomych zamontowanych pod skrzydłem

• radiostacja RKL/L i RKL/W
• aparaty fotograficzne F1, F2, F3 i Kolberg (do zdjęć skośnych i pionowych)
• prądnica wiatraczkowa o mocy 500 W
• reflektor do lądowania f-my Verain
• reflektor sygnalizacyjny
• dwie bomby oświetlające
• rakietnica Perkun

Załogę samolotu Breguet XIX B2 stanowili pilot i obserwator.

Inne fotografie / ilustracje:

Silnik	Lorraine Dietrich 12Eb (rzędowy, chłodzony wodą)
Moc [KM]	450
Rozpiętość [m]	14,83
Długość [m]	9,51
Wysokość [m]	3,39
Powierzchnia nośna [mkw]	49
Masa własna [kg]	1424
Masa całkowita [kg]	2229
Prędkość maks. [km/h]	213,5
Prędkość wznosz. [m/s]	9,17
Pułap [m]	6 000
Zasięg [km]	530
Czas lotu [godz, min]	brak danych

Źródła:

• Andrzej GLASS "Polskie skrzydła", Interpress, Warszawa 1984
• Tomasz J.KOWALSKI, "TBiU nr 44 Samolot Breguet XIX", WMON, Warszawa, 1977
• Tadeusz KRÓLIKIEWICZ "Polski samolot i barwa", WMON, Warszawa 1990
• Andrzej MORGAŁA, "Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939", Bellona Lampart, Warszawa 2003
• Jerzy PAWLAK "Polskie eskadry w latach 1918-1939", WKiŁ , Warszawa 1989