Bartel Ryszard

Urodził się 22 marca 1897 roku w Sławniowie k/Wolbromia. Szkołę średnią ukończył w Warszawie i tam też ukończył w 1924 roku studia na Politechnice Warszawskiej. W roku 1916 był jednym w organizatorów Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Ukończył także I Kursy Żeglugi Napowietrznej i opracował na nich skrypt z aerodynamiki. Pod koniec I WŚ w 1918 roku brał aktywny udział w rozbrajaniu Niemców na lotnisku Mokotowskim, należąc wówczas do Tajnego Związku Lotników.

W tym samym roku rozpoczął swą służbę wojskową w armii polskiej. Początkowo był mechanikiem, lecz później ukończył podstawowy i wyższy kurs pilotażu (szkolił go m.in. A. Haber-Włyński). Do rezerwy odszedł w 1920 roku, uzyskując w siedem lat później stopień podporucznika rezerwy. Rozpoczął pracę w zespole prof. Witoszyńskiego będąc jego asystentem.

W 1922 roku pracował we francuskich zakładach Bregueta. W roku 1923 startował na szybowcu SL-1 Akar w I Konkursie Ślizgowców, gdzie zdobył drugie miejsce. W latach 1924-30 współpracował z firmą "Samolot" i uczestniczył w pracach polskiej misji wojskowej zakupów zagranicznych. Od 1930 roku rozpoczął pracę w Kierownictwie Zaopatrzenia Lotnictwa Departamentu Aeronautyki M.S. Wojsk.. W 1932 roku rozpoczyna pracę w PZL. Nadzorował tam produkcję samolotów P.7, P.11, P.23 Karaś, P.37 Łoś i prototypu Sum-a. Począwszy od roku 1937 rozpoczyna pracę w LWS, gdzie pozostaje do wybuchu wojny.

Podczas II WŚ aktywnie prowadzi wykłady w tajnych szkołąch drugiego stopnia w Warszawie. Po zakończeniu wojny pracował do 1948 roku w Ministerstwie Komunikacji i był wykłądowcą w Szkole Inżynierskiej Wawelberga. W roku 1948 został odsunięty od pracy w lotnictwie. Przeszedł na zasłużoną emeryturę w 1956 roku.

W trakcie swej pracy w branży lotniczej opracował następujące typy samolotów i szybowców:

• szybowce nr 1 i 2,
• samolot sportowy (projekt),
• M-1 Maryla (projekt samolotu myśliwskiego, nagrodzony w 1925 roku),
• BM-2 (samolot szkolny, zbudowany tylko prototyp),
• BM-3,
• BM-4 (pierwszy polski samolot myśliwski produkowany seryjnie),
• BM-4a,
• BM-4c,
• BM-4d,
• BM-4e,
• BM-4f,
• BM-4g,
• BM-4h,
• BM-5a,
• BM-4b,
• BM-5c,
• BM-6a,
• BM-7 (projekt amatorski).

Zmarł 3 kwietnia 1982 roku w Warszawie, gdzie został pochowany (cmentarz na Służewcu).

Źródła:

• Andrzej GLASS "Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939", WKiŁ, Warszawa 1977
• Jerzy R. KONIECZNY, Tadeusz MALINOWSKI "Mała encyklopedia lotników polskich", tom II, WKiŁ 1988