Lublin R-Xa

Polski samolot łącznikowy, powstały na podstawie wymagań Departamentu Aeronautyki MSWojsk. z 1927 r.

Do konkursu zostały zgłoszone prototypy z wytwórni : PWS, PZL oraz ZMPiL.

Opracowywanie konstrukcji rozpoczęto w zespole pod kierunkiem inż.J.Rudlickiego w grudniu 1927 r.

W następnym roku przygotowano płatowiec do prób statycznych, oraz prototyp do oblotu. Samoloty te objęto zamówieniem dopiero po ich wykonaniu przez wytwórnię ZMPiL.

Próby statyczne wykonano w okresie 12/1928 - 01/1929, w dniach 18.12.1928, 28.01.1929, oraz 31.01.1929 r. Osobno testowano kadłub i skrzydła.

Oblot prototypu z nr.52.1 wykonano 1 lutego 1929 r. Podczas prób wykorzystano podwozie kołowe i płozowe. Samolot pilotował Antoni Mroczkowski.

Drugi prototyp o numerze 52.7 (SP-ABW) zbudowano w marcu 1929 r., z wyposażeniem typowym dla samolotów rajdowych i oznaczono go jako R-Xa. Numer 52.7 nadano dopiero latem 1929 r.

Wiosną 1929 r. odbył się pełen program prób w locie. Pomimo osiągów gorszych od oczekiwanych, złożono zamówienie na serię informacyjną dla polskiego lotnictwa wojskowego. Produkcję zrealizowano do końca lata 1929 r.

Samoloty seryjne R-Xa były wyposażone w drewniane śmigło.

Gotowy płatowiec R-Xa wystawiono w czerwcu 1929 r. na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu.

Samoloty seryjne przechodziły próby eksploatacyjne podczas jesiennych manewrów w 4. i 6. Pułku Lotniczym. Egzemplarz o numerze 52.3 przekazano na poczet prób do ITBL.

Na egzemplarzu SP-ABW załoga W.Makowski i B.Wieman, wykonała 25.08.1929 r. bez międzylądowań przelot z Poznania do Barcelony.

Pod koniec 1929 r. polskie lotnictwo wojskowe ostatecznie zdecydowało się na konstrukcję z ZMPiL. R-Xa miał najlepsze właściwości skróconego startu i lądowania, zachowywał stateczność i sterowność w zakresie małych prędkości oraz miał zadowalające osiągi. Zastrzeżenia budził zbyt szeroki kadłub.

Rozwinięciem samolotu Lublin R-Xa były samoloty R-X i R-XIII.

W 1931 r. trzy egzemplarze R-Xa przebudowano na samoloty sztabowo-łącznikowe. Usunięto z nich obrotnice z km-ami, przebudowano tylne kabiny i wstawiono w każdym z nich fotel dla pasażera. Były one użytkowane w 2., 3. i 5. PL.

Wszystkie seryjne samoloty Lublin R-Xa użytkowano w lotnictwie wojskowym do 01.10.1932 r. W użytku pozostał tylko drugi prototyp o numerze 52.7.

3. lipca 1931 r. kpt.S.Karpiński wykonał na egzemplarzu SP-ABW, w ramach przygotowań do lotu do Australii, lot dookoła Polski - na dystansie 1650 km. Kolejnym etapem przygotowań do lotu międzykontynentalnego, było wykonanie lotu dookoła Europy na dystansie 6450 km w dniach 23.08 - 07.10.1931.

W 1932 r. samolot SP-ABW został zmodyfikowany. Dodano owiewki na koła, pierścień Townenda, oraz metalowe śmigło i zbiornik paliwa na 18 godzin lotu. Tak zmodyfikowany płatowiec oznaczono R-Xa bis. Na samolocie tym z nazwą własną "Srebrny Ptak", kpt.S.Karpiński wraz z W.Rogalskim, wykonali w dniach 2-24.10.1932 r. rajd do Afryki i Azji na dystansie 14 390 km.

Po zakończeniu rajdu, maszyna została przekazana na stan 3.PL. Samolot został ostatecznie skasowany, po wypadku w dn. 26.10.1934.

Samolot Lublin R-Xa był dwumiejscowym górnopłatem o konstrukcji mieszanej.

Kadłub kratownicowy spawany z rur stalowych, krytych płótnem, oraz blachą duralową w przedniej części kadłuba. Miał zamontowany zbiornik paliwa wyrzucany w locie. Wyloty spalin były zaopatrzone w tłumik, oraz wyprowadzono je poza obrys kabiny. Dzięki temu samolot na wysokości 200-300 m, był słabo słyszalny dla obserwatora na ziemi.

Skrzydła drewniane dwudźwigarowe, kryte sklejką do przedniego dźwigara, dalej płótnem. Mocowane do kadłuba piramidką i dwoma parami zastrzałów o przeroju kroplowym. Możliwe było składanie skrzydeł wzdłuż kadłuba.

Usterzenie spawane z rur stalowych, kryte płótnem.

Uzbrojenie stanowił jeden km.Lewis obserwatora.

W skład wyposażenia dodatkowego opcjonalnie wchodziły: - stacja radiowa - aparat fotograficzny - podchwytywacz meldunków

Załogę samolotu Lublin R-Xa stanowili pilot i strzelec-obserwator.

Inne fotografie / ilustracje:

Silnik	Wright J-5B (gwiazdowy)
Moc [KM]	220
Rozpiętość [m]	13,5
Długość [m]	8,33
Wysokość [m]	2,98
Powierzchnia nośna [mkw]	25,96
Masa własna [kg]	966
Masa całkowita [kg]	1363
Prędkość maks. [km/h]	164
Prędkość wznosz. [m/s]	4,2
Pułap [m]	3 400
Zasięg [km]	670-750

Źródła:

• Andrzej GLASS, "Polskie konstrukcje lotnicze, tom I", wyd. Stratus 2004
• Andrzej GLASS, Krzysztof CIEŚLAK "Barwa w lotnictwie polskim", tom I, WKiŁ Warszawa 1985
• Andrzej GLASS, Wiesław BĄCZKOWSKI "Barwa w lotnictwie polskim. Samoloty słynnych przelotów 1925-32", WKiŁ Warszawa 1990
• Mariusz Wojciech MAJEWSKI, "Przemysł lotniczy w Lublinie 1919-1939", ZP Grupa, Warszawa 2009
• Mariusz Wojciech MAJEWSKI, "Samoloty i Zakłady Lotnicze II Rzeczypospolitej", ZP Poligrafia, Warszawa 2006