Breguet XIX GR

Francuski dwumiejscowy samolot bombowy dalekiego zasięgu. Powstały na bazie modyfikacji wersji rozpoznawczej A2.

Pierwsze egzemplarze wykonano we Francji w 1926 roku, przebudowując do wersji dalekiego zasięgu trzy maszyny seryjne. Miejsce na dodatkowy zbiornik paliwa (3000 l) było zrobione przez przesunięcie do tyłu kabin pilota i obserwatora. Dodatkowo zwiększono powierzchnię nośną górnego płata.

Samoloty w tej wersji były zamówione przez PWMZ w 1924 roku.

Dostarczono je do Polski na podstawie umowy opiewającej na dostarczenie 50 samolotów w wersji B2. W aneksie do tej umowy dopisano modernizację 20 egzemplarzy na wersję dalekiego zasięgu Breguet XIX GR. Egzemplarze tej wersji dostarczono prawdopodobnie w latach 1926-27.

Prawdopodobnie oprócz tej serii przerobiono na samolot dalekiego zasięgu, jeden z pierwszych trzech samolotów dostarczonych do kraju - znany jako "Cinderella". Nie otrzymał on polskiego numeru ewidencyjnego (franc. nuner 1240). Był używany przez Ludomiła Rayskiego do wykonania Rajdu Śródziemnomorskiego (16-22.10.1925). Jego mechanikiem pokładowym był sierż.Kubiak. Rajd ten służył jako lot przygotowawczy lotu do Tokio.

Samolot ten przebudowano, dodając zbiornik paliwa na 800 l. Z racji awansowania Ludomiła Rayskiego na stanowisko szefa lotnictwa w Polsce, lot do Tokio odbył Bolesław Orliński i sierż. Kubiak (27.07 - 25.09 1926).

Z innych bardziej znanych polskich rajdów z udziałem samolotów tego typu był przelot grupowy przez Alpy pod dowództwem gen. Zagórskiego i mjr. Krzyczkowskiego. Z racji powiązania go z finalizowaniem transakcji zakupu płatowców we Francji, był on traktowany bardziej jako lot propagandowy, a nie jako przelot rekordowy.

W zasadzie nie wiadomo w jakim stopniu polskie samoloty w wersji Grand Raid odpowiadały tak samo oznaczonej wersji francuskiej. Ze wszystkich 20 maszyn w tej wersji przynajmniej kilka było używanych w polskich jednostkach. Na pewno po dostarczeniu w skrzyniach, były montowane w zakładach PZL i Składnicy Sprzętu w Dęblinie.

Samolot Breguet XIX GR był jednosilnikowym dwumiejscowym półtorapłatem, o konstrukcji metalowej z przewagą duralu.

Kadłub z kratownicą z rur duralowych (nitowanych i na połączenia śrubowe). Część silnikowa i środkowa kryte blachą duralową. Część ogonowa kryta płótnem.
Płaty dwudźwigarowe, z metalowym nitowanym szkieletem i duralowymi stojakami.
Usterzenie ze szkieletem duralowym krytym płótnem.
Podwozie dwugoleniowe z osią niedzieloną, gumowe amortyzatory.

Na uzbrojenie składały się:

• jeden km pilota Vickers wz.09/18 kal.7,92 mm
• trzy km-y obserwatora Vickers F kal.7,92 mm lub Lewis. Dwa na obrotnicy TO-7 i jeden na stanowisku strzelającym pod spód kadłuba

• radiostacja RKL/L i RKL/W
• aparaty fotograficzne F1, F2, F3 i Kolberg (do zdjęć skośnych i pionowych)
• prądnica wiatraczkowa o mocy 500 W
• reflektor do lądowania f-my Verain
• reflektor sygnalizacyjny
• dwie bomby oświetlające
• rakietnica Perkun

Załogę samolotu Breguet XIX GR stanowili pilot i obserwator.

Silnik	Lorraine Dietrich 12Eb (rzędowy, chłodzony wodą)
Moc [KM]	450
Rozpiętość [m]	14,83
Długość [m]	9,51
Wysokość [m]	3,39
Powierzchnia nośna [mkw]	49
Masa własna [kg]	1461
Masa całkowita [kg]	2343
Prędkość maks. [km/h]	210
Prędkość wznosz. [m/s]	12,8
Pułap [m]	5 900
Zasięg [km]	1300
Czas lotu [godz, min]	brak danych

Źródła:

• Andrzej GLASS "Polskie skrzydła", Interpress, Warszawa 1984
• Tomasz J.KOWALSKI, "TBiU nr 44 Samolot Breguet XIX", WMON, Warszawa, 1977
• Tadeusz KRÓLIKIEWICZ "Polski samolot i barwa", WMON, Warszawa 1990
• Andrzej MORGAŁA, "Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939", Bellona Lampart, Warszawa 2003
• Jerzy PAWLAK "Polskie eskadry w latach 1918-1939", WKiŁ , Warszawa 1989
• Waldemar SALACH "Warszawa - Tokio - Warszawa", Model Hobby nr 08/2001